Σε διπλωματικό σπριντ άνευ προηγουμένου επιδίδεται η Γαλλία και ο Εμμάνουελ Μακρόν προκειμένου τόσο η χώρα του όσο και η ΕΕ να προτάξει μια ικανοποιητική απάντηση στην κύρωση της AUKUS συμφωνίας που υπέγραψαν Αμερική, Αυστραλία και Ηνωμένο Βασίλειο. Η γαλλική απώλεια της ακύρωσης της παραγγελίας υποβρυχίων που είχε αιτηθεί σε πρωθύστερο χρόνο(από το 2016) η χώρα των καγκουρό εξόργισε τον Μακρόν ο οποίος χρεώνει αυτή την κίνηση στην διπλωματική σκακιέρα στον Μπόρις Τζόνσον. Ωστόσο αυτή η απώλεια δεν είναι απλώς οικονομική. Ο μεγάλος της αντίκτυπος είναι διπλωματικός. Οι σχέσεις Αγγλίας-Γαλλίας γυρίζουν πολλούς αιώνες πίσω και γίνονται πλέον ψυχροπολεμικές όποιο και αν είναι το περιεχόμενο αυτού του όρου σήμερα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, τουλάχιστον υπό την παρούσα ηγεσία Τζόνσον η αλήθεια είναι ότι παίζει διπλωματικό παιχνίδι που στην ευγενικότερη των περιπτώσεων θα το χαρακτήριζε κάποιος ύποπτο. Από την μια ενίοτε ξεπερνάει τα όρια του Brexit και δοκιμάζει τις αντοχές της ΕΕ και ειδικότερα της Γαλλίας με την οποία έχει θαλάσσια σύνορα από την άλλη προσπαθεί να διαχωρίσει την θέση του σε σχέση με τα 27 κράτη-μέλη. Οι αρχικές δηλώσεις των Brexiters ότι μπορεί η Βρετανία να φεύγει από την ένωση αλλά δεν φεύγει από την Ευρώπη πετάχτηκαν για τα τα καλά στον κάλαθο των άχρηστων. Με της AUKUS η γηραιά Αλβιώνα είναι σαν να σάλπαρε προς την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Ο ρόλος της Αυστραλίας
Η Αυστραλία, όπως τελικά αποδείχθηκε, ήταν ο χρήσιμος τρίτος πόλος που αποζητούσαν οι Βρετανοί και οι Αμερικάνοι. Τα υποβρύχια που χρειαζόταν η χώρα αποτέλεσαν το καλύτερο δυνατό Δούρειο Ίππο για την ισχυροποίηση των αγγλοσαξωνικών δεσμών τους. Έτσι η κυβέρνηση της Καμπέρα εγκατέλειψε τη συμφωνία του 2016 με τον γαλλικό όμιλο Naval για την προμήθεια στόλου συμβατικών υποβρυχίων, ανακοινώνοντας την περασμένη Πέμπτη το σχέδιό της να κατασκευάσει τουλάχιστον οκτώ πυρηνοκίνητα υποβρύχια με αμερικανική και βρετανική τεχνολογία στο πλαίσιο της τριμερούς συνεργασίας για την ασφάλεια, τη λεγόμενη AUKUS. Το πρόσχημα για τους Αυστραλούς είναι η αντιμετώπιση της Κίνας που βρίσκεται στην γειτονιά της. Πίσω από αυτή την στάση κρύβεται η αυστραλέζικη διπλωματική βούληση η αχανής χώρα των 26 εκατομμυρίων να μείνει δεμένη στο άρμα των ΗΠΑ αλλά και να αναθερμάνει τους δεσμούς με την κάποτε μητρική χώρα Αγγλία. Στο κάτω, κάτω της γραφής και οι Αυστραλοί υπήκοοι της βασίλισσας Ελισάβετ νοούνται.
Η επίτευξη της AUKUS ήταν επικοινωνιακή ανάσα για για τα εσωτερικά ακροατήρια των κρατών που την υπέγραψαν. Ο Μπάιντεν είναι σα να λέει στους Αμερικανούς των μεσοδυτικών πολιτείών άκουσα το αίτημα σας, φέρνω τον στρατό μας πίσω από το Αφγανιστάν, φεύγουμε από την νοτιοανατολική Ασία και επιπλέον στήνουμε ανάχωμα στον αληθινό κίνδυνο την Κίνα ανοίγοντας δουλειές με την Αυστραλία. Η Αυστραλός Σκοτ Μόρισον προσπαθεί να τονώσει το αίσθημα ασφάλειας για τους πολίτες του. Η γειτνίαση με την Κίνα, η μετανάστευση ευρύτερα από την Ασία, ο κορωνοιός ενεργοποίησαν αρκετά τα συντηρητικά αντανακλαστικά στο εσωτερικό πεδίο οπότε αυτό deal με την μητέρα Αγγλία και την υπερδύναμη Αμερική ήταν ο, τι ακριβώς χρειαζόταν επικοινωνιακά. Κάπως έτσι έγινε και για τον Μπόρις Τζόνσον. Οι πρώτες συνέπειες του Brexit σε οικονομικό επίπεδο, ένα διαφαινόμενο αντιβρετανικό κλίμα στην ΕΕ εντός των πολιτών, οι φωνές κριτικής στο εσωτερικό, τα διαρκή αιτήματα της Σκοτίας για ανεξαρτητοποίηση απαιτούσαν μια κάποια δράση και τελικά αυτή ήρθε.
Φυσικά η υπογραφή της AUKUS για την Βρετανία εμπεριέχει το μεγαλύτερο ρίσκο. Χαλάει για τα καλά τις διπλωματικές της σχέσεις με την Γαλλία. Ο Ντόμινικ Ράμπ, πρώην υπουργός εξωτερικών και νυν υπουργός Εθνικής Άμυνας είχε προειδοποιήσει τον Μπόρις Τζόνσον ότι η AUKUS θα εξαντλήσει το κεφάλαιο των διπλωματικών σχέσεων με την Γαλλία. Ειδικά αν λάβει κανείς υπ’ όψη το ότι οι διαπραγματεύσεις Ην. Βασιλείου-ΗΠΑ-Αυστραλίας έγιναν στα πλαίσια μυστικής διπλωματίας. Το τι θα κοστίσουν στην Αυστραλία αυτά τα οχτώ πυρηνοκίνητα υποβρύχια δεν είναι γνωστοποιήθηκε. Ο Αυστραλός υπουργός Οικονομικών Σάιμον Μπέρμιγχαμ δήλωσε επί του θέματος δεν πρόκειται να είναι ένα φθηνό πρόγραμμα εξοπλισμών. Μπαίντεν και Τζόνσον πάντως τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση. Θα φέρουν δουλειές στις συντηρητικές βιομηχανικές ζώνες των χωρών τους.
Η γαλλική απάντηση
Η γαλλική διπλωματία προφανέστατα είναι εξοργισμένη. Το τραύμα στις σχέσεις με τους αγγλοσάξωνες είναι μεγάλο. Το Παρίσι χαρακτήρισε την ακύρωση της συμφωνίας πισώπλατη μαχαιριά, με τον υπουργό Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν να δηλώνει ότι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Αυστραλία εισήλθαν σε κρίση. Κάποιες φωνές της Γαλλίας δηλώνουν έκπληκτες από την διπλωματική σιωπή -του έτερου μεγάλου πόλου στην ΕΕ-της Γερμανίας η οποία ναι μεν τηρεί σιγή ιχθύος αλλά έχει καλή δικαιολογία να μην πάρει θέση: βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Αυτή η παραδοχή βεβαίως λύνει τα χέρια του Εμμάνουελ Μακρόν ο οποίος θέλει να απαντήσει στην AUKUS όχι κατά μόνας αλλά θεσμικά μέσα από το μετερίζι της ΕΕ.
Για τον λόγο αυτό ο Γάλλος Πρόεδρος ενίσχυσε με διπλωματικό συμβολισμό το περιεχόμενο στην συνόδου των εννέα Μεσογειακών χωρών στην Αθήνα. Μπορεί στην ατζέντα να υπήρχαν οικονομικά επίδικα, όπως λ.χ. η αντιμετώπιση της αύξησης του κόστους της ενέργειας για την οποία εγκάλεσε τα μεγάλα κεφάλια της ΕΕ ο ίδιος ο Ιταλός Πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, σοβαρές συζητήσεις για την κλιματική κρίση, τις μεταναστευτικές ροές αλλά το ουσιωδέστερο συμπέρασμα της συνόδου της Αθήνας ήταν η ηγετική παρουσία του Εμμάνουελ Μακρόν. Η Γαλλία θέλει να καλύψει την σφαίρα επιρροής της στην νοτιοανατολική Μεσόγειο. Θέλει να παίξει θεμελιώδη ρόλο στην γειτονιά της.
Η Γαλλία όμως θέλει και κάτι επιπλέον. Θέλει ευρωστρατό. Έχει θέσει επιτακτικά το αίτημα στις Βρυξέλλες και όπως φαίνεται από τις δηλώσεις του Επιτρόπου Μπορέλ η έδρα της ΕΕ συμφωνεί μ’ έναν πρώτο σχεδιασμό να μιλάει για 5.000 έμψυχο δυναμικό. Τώρα μπαίνουν οι βάσεις γι’ αυτή την προοπτική. Η επικείμενη γαλλική προεδρία της ΕΕ τον Γενάρη του 2022 είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα προχωρήσει αυτό το σχέδιο ορμητικά για να αποκαταστήσει το πληγωμένο γαλλικό διπλωματικό γόητρο.
Οι συνθήκες έχουν ωριμάσει για ευρωστρατό άλλωστε. Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν κάθε λόγο να θέλουν κοινή αμυντική πολιτική της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας καθότι ζουν μονίμως με την τουρκική απειλή. Τώρα που το μακρύ χέρι του Ερντογαν απλώνεται στην ανατολική Ευρώπη μέσω της Ρωσίας και της συμμαχικής τους Λεκορωσίας η πίεση αυξάνεται σε κράτη μέλη όπως η Πολωνία, η Λιθουανία, η Λετονία. Νιώθουν και αυτές την καυτή ανάσα του προσφυγικού στον τράχηλο τους. Η Τουρκία φυσικά αντιδρά και μάλιστα οργισμένα. Οργισμένη ήταν η αντίδραση του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών στην υπογραφή των συμπερασμάτων της συνόδου των Αθηνών από τις εννέα χώρες της Μεσογείου που μετείχαν σ’ αυτήν. Κυριότατα βέβαια η Τουρκία ενοχλείται από την ισχυροποίηση της Γαλλίας στη νοτιοανατολική μεσόγειο. Από την μια τα ραφάλ στους ελληνικούς ουρανούς από την άλλη η πιθανοφανής κεφαλαιοποίηση των άριστων ελληνογαλλικοκυπριακών σχέσεων προβληματίζουν και όχι άδικα των Ερντογάν. Ο σουλτάνος άλλωστε ανησυχεί έτσι κι’ αλλιώς. Δεν θα υπάρχει πλέον στην γερμανική Καγκελαρία το “φιλαράκι” Άγγελα Μέρκελ. Και αν σ’ ενδεχόμενο γερμανικό κυβερνητικό συνασπισμό μετέχουν και οι Πράσινοι τότε θα είναι σκούρα τα πράγματα για την εξ ανατολών γειτονική μας χώρα.
Το μεγάλο γερμανικό αίνιγμα
Στην νέα διπλωματική σκακιέρα που στήνεται εκ νέου μετά την συμφωνία AUKUS η Γερμανία θα κληθεί να πάρει θέση, θα πρέπει να λύσει πολλούς γρίφους και να βάλει τέλος στην επαμφοτερίζουσα αινιγματική εξωτερική πολιτική της. Το σταυρόλεξο θα είναι δύσκολο για την επόμενη γερμανική κυβέρνηση. Η οικονομική ανάκαμψη της γερμανικής οικονομίας μετά την πανδημία διαγράφεται, όπως λένε οι αναλυτές, αναιμική. Ίσως και με το ζόρι να φτάσει το 3%. Σκεφτείτε τι μπορεί να σημαίνει αυτό αν αναλογιστούμε ότι η ανάπτυξη για την χώρα μας προβλέπεται από 6-8% στο τέλος του έτους. Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις τότε η Γερμανία θα πρέπει να στραφεί στην οικονομική διπλωματία της οποίας η Τουρκία είναι ο καλύτερος πελάτης. Τι γίνεται όμως αν αυτή η κίνηση σκοντάφτει σ’ ένα νέο δόγμα αμυντικής ευρωπαϊκής πολιτικής σαν και αυτό που ετοιμάζει σχεδόν ορμητικά ο Εμμάνουελ Μακρόν; Και από την άλλη γενικώς οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Η στενά συμμαχική της Γερμανίας Αυστρία θέλει να χωρίσει η Ευρώπη τα τσανάκια της με την Τουρκία. Οι πάλαι ποτέ δορυφόροι της Γερμανίας, οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, βιώνουν και αυτές την εργαλειοποιήση του προσφυγικού πλέον και η συμμαχία Τουρκίας-Ρωσίας είναι πασίγνωστη. Άρα έχουν κάθε λόγο και αυτά τα κράτη να θέλουν συλλογικότερη αμυντική πολιτική. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις λένε ότι στο εσωτερικό της Γερμανίας κάθε μορφή αμοιβαιοποιήσης δεν αρέσει σε ευρύ φάσμα των Γερμανών πολιτών.
Μερικές από τις απορίες μας ίσως να λυθούν με τα αποτελέσματα των Γερμανικών εκλογών και ακόμη περισσότερες όταν δούμε να σχηματίζεται κυβέρνηση. Αναλυτές και αρθρογράφοι επί του παρόντος εκτιμούν ότι ο νέος καγκελάριος δεν θα μπορέσει να μπει στα παπούτσια της Άγγελα Μέρκελ η οποία κάπως πάντα τα κατάφερνε και λειτουργούσε ως συγκολλητική ουσία κοινοβουλευτικά αλλά και μέσα στις τάξεις του γερμανικού πληθυσμού. Ίσως όμως και να μην θέλει αυτός ή αυτή που θα πάρει την σκυτάλη από την πρώην Καγκελάριο να παίξει έναν τέτοιο ρόλο. Ίσως ήρθε η ώρα και για την Γερμανία να βγει από την αυταρέσκεια της. Θα δείξει. Το μεγάλο αλλά και πιο ενδιαφέρον ερώτημα πλέον είναι αν οδεύουμε προς μια γαλλική διπλωματική κυριαρχία στην γηραιά ήπειρο. Αυτό είναι κάτι που ενοχλεί και τρομάζει την Τουρκία.
